Od kilku dni jest głośno wokół pomnika orła w Ciechanowie, po tym jak Wojewoda Mazowiecki Tobiasz Bocheński wszczął postępowanie dekomunizacyjne.
Postępowanie będzie prowadzone w celu ustalenia, czy pomnik jest zgodny z treścią art. 5a ustawy z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego.
W lipcu miasto poinformowało, że pomnik przy ul. 17 Stycznia przejdzie restaurację i konserwację. Remont został uzgodniony przez ratusz z Instytutem Pamięci Narodowej. Prace remontowo - konserwacyjne miały się rozpocząć w najbliższych tygodniach.
Dziś oświadczenie w tej sprawie opublikowało Towarzystwo Miłośników Ziemi Ciechanowskiej. - Powstały w 1988 roku z inicjatywy TMZC pomnik, budzi kontrowersje wśród wąskiej grupy mieszkańców Ciechanowa, którzy oczekują jego zburzenia. Niekwestionowaną przez nikogo ideę pomnika było upamiętnienie tragicznego okresu w dziejach Polski (l. 1939-1945), a także ofiar II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej. Nazwa pomnika „Walka-Męczeństwo-Zwycięstwo” była wówczas powszechnie akceptowana, ale w ostatnich latach człon „Zwycięstwo” zaczęto interpretować jako oczywistą gloryfikację ustroju komunistycznego, siłą Armii Czerwonej narzuconego Polsce przez Związek Radziecki. Nic bardziej błędnego! - pisze zarząd TMZC.
Pełna treść oświadczenia zarządu Towarzystwa Miłośników Ziemi Ciechanowskiej:
W związku z wszczęciem przez Wojewodę Mazowieckiego postępowania dekomunizacyjnego w sprawie pomnika „Walka Męczeństwo Zwycięstwo 1939-1945”, Towarzystwo Miłośników Ziemi Ciechanowskiej pragnie przedstawić swój głos w sprawie, przyjęty podczas posiedzenia zarządu w dniu 30 sierpnia 2023 roku. Informujemy również, że przygotujemy stosowne stanowisko celem przesłania do wojewody. Przygotujemy również petycję skierowaną do Wojewody Mazowieckiego o nieusuwanie pomnika. Będziemy na bieżąco informowali naszych członków, sympatyków i mieszkańców Ciechanowa o wymienionej wyżej inicjatywie.
Powstały w 1988 roku z inicjatywy TMZC pomnik, budzi kontrowersje wśród wąskiej grupy mieszkańców Ciechanowa, którzy oczekują jego zburzenia. Niekwestionowaną przez nikogo ideę pomnika było upamiętnienie tragicznego okresu w dziejach Polski (l. 1939-1945), a także ofiar II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej. Nazwa pomnika „Walka-Męczeństwo-Zwycięstwo” była wówczas powszechnie akceptowana, ale w ostatnich latach człon „Zwycięstwo” zaczęto interpretować jako oczywistą gloryfikację ustroju komunistycznego, siłą Armii Czerwonej narzuconego Polsce przez Związek Radziecki. Nic bardziej błędnego! Wszystkie przekazy w środowisku TMZC z końca lat 70-tych XX w., kiedy krystalizował się projekt budowy pomnika, mówią wyraźnie, że intencją było upamiętnienie ofiar II wojny światowej, by pomnik, może niedoskonały w swej formie artystycznej, był wyrazem hołdu złożonego uczestnikom działań wojennych, ofiarom represji okupanta, żołnierzom i cywilom poległym za Ojczyznę, mieszkańcom tej ziemi.
Po uzgodnieniu z IPN, gdy pojawiła się szansa na pozyskanie przez miasto środków na renowację pomnika, inskrypcja na obelisku otrzymała nowe brzmienie, bardziej odpowiadające intencjom inicjatorów budowy pomnika, w pełni akceptowane przez aktualne władze statutowe TMZC. Inskrypcja miała zawierać następującą treść: Pamięci mieszkańców ziemi ciechanowskiej poległych i pomordowanych w czasie II wojny światowej. Jednak środowiska zwane przez siebie patriotycznymi nie dały za wygraną. Doprowadziły wszczęcia postępowania Wojewody Mazowieckiego, zmierzające do uznania pomnik za obiekt promujący komunizm i na podstawie ustawy z dn. 1 IV 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu i innych ustrojów totalitarnych.
Jednym z powodów wskazywanych w żądaniach likwidacji pomnika pojawił się wprost i pośrednio formułowany zarzut, iż jego rzeczywistymi twórcami były ówczesne organa PZPR i władze TMZC. Nic bardziej mylnego i oburzającego! Była to inicjatywa społeczna, obywatelska, którą TMZC wziął na swoje barki jako stowarzyszenie zajmujące się na mocy statutu upamiętnianiem dramatycznych wydarzeń historycznych i osób w nich uczestniczących, składając w ten sposób hołd poległym żołnierzom, członkom ruchu oporu i cywilnym ofiarom wojen. Uporczywe wskazywanie TMZC jako koalicjanta i partnera PZPR w dziele budowy pomnika nie znajduje żadnych podstaw, świadczy o złej woli oponentów, może też być wynikiem niewiedzy o czasach PRL. Skoro twórcy pomnika mieli być sojusznikami PZPR w zamazywaniu prawdziwej historii, to zaprezentujmy ich bliżej. Powstały w styczniu 1979 r. Społeczny Komitet Budowy Pomnika składał się z 20 osób, w tym ośmioosobowe prezydium. Oto skład prezydium komitetu:
Przewodniczący Bolesław Kamiński – dr weterynarii, żołnierz kampanii wrześniowej w 1939 r., walczył jako artylerzysta pod Wizną. Szlak bojowy zakończył w październiku 1939 r. w bitwie pod Kockiem i Wola Gułowską. Człowiek solidnej, systematycznej, społecznie użytecznej i czystej moralnie pracy, Współzałożyciel TMZC w 1957 r. , pasjonat, zbieracz pamiątek i wspomnień kombatantów. Osoba bez jakichkolwiek związków z PZPR, propagandą polityczną lub organami władzy państwowej.
Wiceprzewodniczący Robert Bartołd - wnuk powstańca styczniowego. We wrześniu 1939 r. w szeregach wojska polskiego jako porucznik rezerwy. Z pobudek patriotycznych, a nie politycznych, zgłosił się do sztabu gen. Żymierskiego we Włochach k. Warszawy. Dotarł z wojskiem do Berlina. Po wojnie twórca i czołowy redaktor lokalnych czasopism, m.in. „Głosu Ciechanowa” i „5 Rzek”. W pamięci ciechanowian trwa jako znakomity erudyta, niezrównany gawędziarz i orator, pierwszy po wojnie dokumentalista dziejów ziemi ciechanowskiej i popularyzator wiedzy o regionie, pionier ciechanowskich przewodników turystycznych, autor pierwszych folderów turystycznych. Bez związków z PZPR, propagandą polityczną lub organami władzy państwowej.
Wiceprzewodniczący Aleksander Kociszewski - doktor historii, organizator i kierownik Stacji Naukowej Mazowieckiego Ośrodka Badań Naukowych, wicedyrektor Wydziału Kultury UW, organizator i dyrektor Muzeum Okręgowego, inicjator i dyrektor Krajowego Ośrodka Dokumentacji Regionalnych Towarzystw Kultury, mającego status narodowej instytucji kultury. Wykładowca akademicki, znawca dziejów Mazowsza i epoki napoleońskiej, historii regionalizmu polskiego. Wiceprezes Rady Krajowej Regionalnych Towarzystw Kultury. Autor kilkudziesięciu książek, wydawca i redaktor, współzałożyciel Ciechanowskiego Towarzystwa Naukowego i jego wieloletni prezes, członek Rady Naukowej MOBN i Ośrodka Studiów Napoleońskich. Człowiek nauki i kultury, powszechnie szanowany za dorobek naukowy dotyczący Ciechanowa i ziemi ciechanowskiej. Zrezygnował z kariery naukowej w Warszawie i przez dziesięciolecia pozostawał jedynym autorytetem naukowym w regionie ciechanowskim. Jako wybitny regionalista i lokalny patriota był recenzentem i doradcą ogromnej ilości przedsięwzięć wydawniczych, architektonicznych i kulturalnych, czasem odległych od jego stricte naukowych zainteresowań. Z tego powodu współpracował z organami państwowymi, zarówno przed jak i po 1989 r., dzięki czemu władze przychylały się niejednokrotnie do mądrych rozwiązań w sferze szeroko pojmowanej kultury narodowej i regionalnej.
Wiceprzewodniczący Edward Lewandowski - absolwent Wydziału Prawa i Administracji UW, naczelnik Gminy Grudusk, w l. 1976-1984 dyrektor Wojewódzkiego Domu Kultury, w l. 1984-1992 dyrektor Muzeum Okręgowego w Ciechanowie. Z powodzeniem łączył pracę zawodową z działalnością społeczną i osobistą pasją utrwalania wydarzeń oraz ludzi kultury, oświaty i polityki , związanymi z ziemią ciechanowską. Dzięki znakomitej pamięci, imponującej wiedzy historycznej i zdolnościom oratorskim był znakomitym popularyzatorem historii ziemi ciechanowskiej. Dzięki niemu powstało wiele inicjatyw TMZC w zakresie upamiętnień wydarzeń z l. 1939-1945. Umiał rozmawiać z przedstawicielami władz partyjno-państwowych, nie antagonizował oponentów, po 1989 r. wspierał swą wiedzą przedstawicieli władz samorządowych.
Sekretarz Jan K. Korzybski - syn żołnierza i ochotnika z 32. Ciechanowskiego Pułku Piechoty, rannego w wojnie 1920 r., odznaczonego Krzyżem Walecznych, przedwojennego policjanta zastrzelonego przez NKWD w Miednoje. Absolwent Wydziału Prawa i Administracji UW. W czasie okupacji hitlerowskiej w konspiracji, aresztowany przez Gestapo. Po wojnie pracownik finansowy ciechanowskiej administracji terenowej. Z zainteresowań i pasji regionalista i przewodnik turystyczny, kierownik muzeum na zamku ks. mazowieckich w Ciechanowie. Autor wielu publikacji książkowych dotyczących ziemi ciechanowskiej, m.in. popularnych „Legend zamkowych”, wspomnień żołnierzy AK oraz własnych doświadczeń okupacyjnych. Mówiło się o nim powszechnie „kronikarz Ciechanowa”. Nie był nigdy związany z organami PZPR.
Skarbnik Tadeusz Grzankowski – czynną służbę wojskową odbywał w r. 1929 w batalionie łączności w Brześciu n/Bugiem. Z wyróżnieniem ukończył szkołę podoficerską i na prośbę przełożonych po zakończeniu służby jako tzw. podoficer nadterminowy prowadził bibliotekę i nauczanie analfabetów. Kampanię wrześniową zakończył pod Kockiem. Zorganizował samoobronę Polaków przed Ukraińcami, będąc jej komendantem do końca sierpnia 1942 r. Przeżył dzięki AK, dzięki której otrzymał nową tożsamość i przedostał się do Białej Podlaskiej, gdzie szczęśliwie doczekał się zakończenia wojny. Po wojnie zaangażował się w odrodzenie ciechanowskiego rzemiosła. Aktywował izby i spółdzielnie rzemieślników. Dzięki niemu powstał Dom Rzemiosła, okazała budowla do dziś funkcjonująca w centrum miasta. Jako wieloletni radny miasta i powiatu przyczynił się istotnie do odbudowy zamku ks. mazowieckich, był współzałożycielem i i wiceprezesem TMZC. Samorzutnie bez pomocy służb państwowych sporządził bezcenny dokument pt. „Imienny wykaz mieszkańców Ciechanowa poległych i pomordowanych w czasie II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej”, zawierający 809 nazwisk ofiar terroru w l. 1939-1945. Dokument ten do dziś stanowi podstawowe źródło informacji o ofiarach wojny, przedmiot wciąż trwających badań historycznych. Poznał doświadczenia i dramatyczne losy setek mieszkańców Ciechanowa, zebrał istniejącą dokumentację zbrodni hitlerowskich. Może dlatego został rzeczywistym inicjatorem wybudowania pomnika upamiętniającego ofiary II wojny światowej.
Członek prezydium Wacław Pikus – absolwent podchorążówki w szkole artylerii w Włodzimierzu W. Pracę magisterską bronił w mundurze artylerzysty, meldując się wprost z poligonu w Czerwonym Borze. W konspiracji od marca 1940 r., przez blisko rok komendant AK obwodu Ciechanów. Po wojnie pracował jako nauczyciel i dyrektor Studium Nauczycielskiego. Członek Związku Uczestników Walki Zbrojnej o Niepodległość i Demokrację, jeszcze przed powstaniem ZBoWiD. Odznaczony Krzyżem Walecznych, Krzyżem AK i Krzyżem Partyzanckim, dwukrotny kawaler Orderu „Polonia Restituta”.
Członek prezydium Władysław Jabłoński – 1 września 1939 r. Komendant Cywilny Obrony Przeciwlotniczej Ciechanowa. Od pierwszych chwil okupacji członek ruchu oporu, najpierw w ZWZ, potem w AK, pod ps. „Wrzos”, szef Oddziału I na powiat ciechanowski. Po wojnie pracownik finansowy starostwa i główny księgowy WPHS w Ciechanowie. Aktywny działacz społeczny, zaangażowany w odbudowę Ciechanowa, m.in. w budowę elektrowni miejskiej, zakładu wodociągów, szkół podstawowych i budynku LOK, także Domu Rzemiosła i pomnika „Walka-Męczeństwo-Zwycięstwo”.
Warto może w tym miejscu przypomnieć, że inny zasłużony ciechanowianin, Stanisław Borodzicz, płk „Wara”, legendarny dowódca NSZ na północnym Mazowszu, członek zarządu TMZC i prezes oddziału warszawskiego, opracował z gronem ciechanowian, zamieszkałych w Warszawie, listę 120 ofiar totalitaryzmu hitlerowskiego i stalinowskiego. Opracowanie nazwane „Złotą Księgą” poświęconą wychowawcom i wychowanków Gimnazjum Męskiego i Żeńskiego w Ciechanowie, którzy oddali życie w obronie Ojczyzny w l. 1918-1945. Księga udostępniona historykom i badaczom historii najnowszej wykorzystywana jest w wielu opracowaniach i regionaliach poświęconych ofiarom dwóch wojen światowych.
To prawda, że Komitet Budowy Pomnika powstał pod honorowym patronatem Wojewody Ciechanowskiego, Jerzego Wierzchowskiego. Jest także prawdą, że w 20-osobowym komitecie znajdowały się osoby wskazane przez władze, tj. Tadeusz Czyżewski prezydent Ciechanowa, Andrzej Fronczak I sekretarz KM PZPR, Alfons Skomski, wiceprezes ZW ZBoWiD, Jan Sobecki, wiceprzewodniczący ZW ZSMP, Kazimierz Załuski, sekretarz WRZZ w Ciechanowie. To prawda, ale bez ich udziału w komitecie inicjatywa i powstanie pomnika jako hołdu pomordowanym Polakom nie byłoby możliwe. Ich obecność, chociaż przymusowa, była oczywista i konieczna. Otwierała drogę do wszystkich drzwi i dała „zielone światło” naszej inicjatywie. Skład komitetu uzupełniały osoby, osobiście dotknięte tragedią wojny, m.in. więźniowie obozów koncentracyjnych: Walerian Łebkowski, Henryk Gralewski, Kazimierz Rzeczkowski; żołnierze Września, powstania warszawskiego i członkowie ruchu oporu: Józef Dworakowski, Józef Piotrowski, Czesław Pazyra, Zygmunt Kamiński, a także Dorota Nitowska, wnuczka Szczepana Dobosza, komendanta BCH na naszym terenie i Kazimierz Konwerski, brat Romana, bohatera egzekucji na ciechanowskim zamku, zesłanego i zamordowanego w Mauthausen 29 lipca 1943 r.
Czy któraś z tych osób, które znalazły się w składzie Komitetu Budowy Pomnika z rekomendacji TMZC, zasługuje na oburzające sugestie, że działały w porozumieniu z komunistami, by zakłamać historię, zafałszować prawdę o Polsce, która wbrew swej woli, zdradzona przez zachodnich sojuszników, znalazła się sferze wpływów ZSRR i stała się de facto państwem zależnym politycznie od komunistycznego mocarstwa? Chyba tylko ludzie złej woli mogą przyznać, że działali na polecenie KW PZPR i pieczętowali swoimi nazwiskami akt fałszerstwa najnowszej historii swojego miasta i swojej Ojczyzny.
I jeszcze jedno. Środowiska patriotyczne dla poparcia swej tezy o promowaniu przez pomnik i jego inicjatorów systemu komunistycznego podkreślają, że w uroczystości odsłonięcia pomnika uczestniczył ambasador ZSRR w Polsce, polski generał jako przedstawiciel ZG ZBoWiD i oczywiście miejscowi komuniści. Rzeczywiście, obecność radzieckiego dyplomaty mogła razić, ale w takim przypadku przedstawiciele środowisk patriotycznych powinni jakoś wyrazić swój protest przeciwko wasalizacji państwa polskiego przez ZSRR i wykrzyczeć żarliwie swój sprzeciw wobec upamiętniania czerwonoarmistów za pozorne wyzwolenie polskich miast i rzeczywiste zniewolenie naszej Ojczyzny. Dlaczego tego nie zrobili? Chyba nie z tego powodu, że za taką manifestację groziło więzienie. Niewykluczone zatem, że z tego samego powodu, dla którego członkowie Komitetu Budowy Pomnika zgodzili się na ich obecność. Nieprawdaż?
Tak samą insynuacją jest głoszona wszem i wobec teza, że ciechanowianie chcą rozbiórki pomnika. Spotykamy się ogromną ilością głosów mieszkańców naszego subregionu, oburzonych tym pomysłem.
Wszystkim zawziętym przeciwnikom pomnika dedykujemy słowa Adama Asnyka z wiersza „Do młodych”:
Ale nie depczcie przeszłości ołtarzy,
Choć macie sami doskonalsze wznieść.
Na nich się jeszcze święty ogień żarzy,
I miłość ludzka stoi tam na straży,
I wy winniście im cześć!
Zarząd Towarzystwa Miłośników Ziemi Ciechanowskiej
