W obliczu globalnych wyzwań, takich jak zmiany klimatu i niepewna sytuacja geopolityczna, Mazowsze podejmuje strategiczne kroki w kierunku transformacji energetycznej. Chodzi o to, aby energia była nie tylko ekologiczna, czyli przyjazna dla środowiska, ale też dostępna i bezpieczna dla wszystkich mieszkańców regionu. Kluczową rolę w tej transformacji mają odegrać lokalne społeczności energetyczne, a w szczególności spółdzielnie energetyczne.
Spółdzielnia energetyczna, to grupa osób lub firm, które wspólnie produkują i wykorzystują energię odnawialną na swoim terenie. Odnawialne źródła energii (OZE), to takie źródła energii, które naturalnie się odnawiają i nie wyczerpują, na przykład słońce, wiatr, woda czy biomasa. Dzięki spółdzielniom energetycznym, mieszkańcy Mazowsza mają szansę stać się bardziej samowystarczalni energetycznie, czyli mniej zależni od dostaw energii z dużych, scentralizowanych źródeł, często opartych na paliwach kopalnych. Paliwa kopalne, to węgiel, ropa naftowa i gaz ziemny – czyli surowce, które są ograniczone i których spalanie przyczynia się do zmian klimatu. Przejście na OZE to także walka z ubóstwem energetycznym. Ubóstwo energetyczne to sytuacja, w której gospodarstwa domowe mają trudności z dostępem do energii, na przykład nie stać ich na ogrzewanie domu czy opłacenie rachunków za prąd.
Jak podkreśla Marszałek Województwa Mazowieckiego, Adam Struzik: - Nasz cel jest ważny i ambitny jednocześnie. Dążymy do zwiększania udziału energii z odnawialnych źródeł, pozyskiwanej na poziomie lokalnym. Jest to jeden z celów Strategii rozwoju województwa mazowieckiego 2030+ Innowacyjne Mazowsze.
W maju i czerwcu 2024 roku, Mazowsze przeprowadziło pilotażowy program, aby zbadać lokalne zdolności energetyczne. Chodziło o sprawdzenie, ile energii odnawialnej można wytworzyć, wykorzystać i magazynować na poziomie lokalnym. W badaniu wzięło udział 11 gmin wiejskich i miejsko-wiejskich z Mazowsza, m.in. Klwów, Warka i Nasielsk. Wyniki pilotażu były obiecujące. Okazało się, że Mazowsze ma duży potencjał lokalnych źródeł OZE. Efektywne wykorzystanie tego potencjału, zdaniem ekspertów, jest możliwe właśnie dzięki spółdzielniom energetycznym i klastrom energii. Klaster energii, to porozumienie różnych podmiotów, np. firm, gmin, uczelni, współpracujących w celu produkcji, dystrybucji i sprzedaży energii na danym obszarze.
Władze Mazowsza nie poprzestają na badaniach. Zdecydowały o przeznaczeniu 5 milionów złotych na Mazowiecki Instrument Wspierania Społeczności Energetycznych. Ten program dotacji, planowany na lata 2025-2026, ma pomóc gminom w budowie i rozwijaniu lokalnych źródeł OZE. Dzięki dotacjom, gminy będą mogły dostosować istniejące narzędzia lub zbudować nowe instalacje OZE, aby zaspokoić potrzeby mieszkańców w zakresie energii elektrycznej, cieplnej i biogazu. Dotacje będą skierowane do gmin, które zdecydują się na współpracę ze spółdzielniami energetycznymi lub klastrami energii.
Mariusz Rukat, pełnomocnik marszałka województwa mazowieckiego ds. gospodarczych i energii, wyjaśnia: - Instrument ma wprowadzić element technologii i jakości w sposób systemowy wpisując mazowieckie gminy w sieć energetyki rozproszonej. Zostanie on uruchomiony w drugim kwartale 2025 roku. Energetyka rozproszona, to model energetyki, w którym energia jest produkowana w wielu mniejszych, lokalnych źródłach, a nie w dużych, centralnych elektrowniach.
Dzięki programowi, Mazowsze chce nie tylko zwiększyć produkcję zielonej energii, ale także obniżyć koszty energii dla mieszkańców i stworzyć zielone wyspy energetyczne. Zielona wyspa energetyczna, to obszar, który jest w dużej mierze samowystarczalny energetycznie dzięki lokalnym źródłom OZE.
Ważnym partnerem Mazowsza w transformacji energetycznej jest Bank Ochrony Środowiska (BOŚ). BOŚ i Samorząd Województwa Mazowieckiego podpisały porozumienie o strategicznej współpracy. Celem tej współpracy jest ułatwienie dostępu do finansowania zielonych inwestycji dla mieszkańców, samorządów i przedsiębiorców z Mazowsza. Zielone inwestycje, to inwestycje w projekty, które chronią środowisko lub przyczyniają się do jego poprawy, np. inwestycje w OZE czy termomodernizację budynków.
Wiceprezes Zarządu BOŚ, Krzysztof Łabowski, podkreśla korzyści z tej współpracy: - Dzięki naszej współpracy miasta, gminy i powiaty, a przede wszystkim przedsiębiorcy i mieszkańcy Mazowsza zyskają łatwiejszy dostęp do finansowania inwestycji proekologicznych. Samorządy będą mogły skuteczniej realizować projekty związane z termomodernizacją budynków i odnawialnymi źródłami energii, przedsiębiorcy skorzystają z narzędzi wspierających rozwój spółdzielni energetycznych i klastrów energii, a mieszkańcy – z tańszej energii. Wszystko w imię szeroko rozumianego bezpieczeństwa.
Podpisanie porozumienia było jednym z ważnych wydarzeń Mazowieckiego Forum Społeczności Energetycznych. Forum zgromadziło przedstawicieli ministerstw, samorządów, biznesu i organizacji pozarządowych, zainteresowanych rozwojem energetyki rozproszonej i spółdzielni energetycznych. Podczas forum odbyły się debaty i dyskusje na temat możliwości i wyzwań związanych z zieloną transformacją na Mazowszu.
